XẸP ĐỐT SỐNG

Xẹp đốt sống hay lún đốt sống là tình trạng thân đốt sống không giữ được chiều cao vốn có, gây tổn thương vùng cột sống và những cơn đau dữ dội cho người bệnh. Lún xẹp đốt sống có liên quan đến yếu tố tuổi tác và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Bệnh có thể làm tăng nguy cơ gãy đốt sống, ảnh hưởng đến khả năng vận động và thậm chí là tuổi thọ của người bệnh.

NGUYÊN NHÂN

- Loãng xương hay còn gọi là xương xốp: Đặc trưng bởi sự giảm cấu trúc của xương do sự sụt giảm khối lượng xương và suy thoái của cấu trúc xương. Sự vững chắc của xương là kết quả của sự cân bằng tinh tế giữa 2 loại tế bào xương là tạo cốt bào – làm cứng xương và hủy cốt bào - hủy xương (chịu trách nhiệm cho sự tái hấp thu xương) và khi hủy cốt bào mạnh hơn tạo cốt bào sẽ làm suy yếu xương.Tuổi tác là nguyên nhân chính của tình trạng loãng xương và đây là nguyên nhân hàng đầu gây tình trạng xẹp đốt sống

- Chấn thương:Tư thế khi bị té của người bệnh là ngã từ trên cao, ngã ngồi đập mông xuống đất gây xẹp, gãy đốt sống.

- Các bệnh lý gây phá huỷ xương như ưng thư,Paget,đa u tuỷ,...

Yếu tố nguy cơ của lún đốt sống

• Chủng tộc: Phụ nữ da trắng và châu Á có nguy cơ mắc bệnh cao hơn
• Tuổi tác: Phụ nữ trên 50 tuổi và nguy cơ tăng dần theo tuổi tác
• Cân nặng: Phụ nữ còi xương, suy dinh dưỡng
• Mãn kinh sớm: Phụ nữ mãn kinh trước 50 tuổi có nguy cơ bị loãng xương cao hơn
• Người hút thuốc là: Thuốc lá làm mất độ dày của xương, khiến xương yếu đi

TRIỆU CHỨNG

- Đau lưng tăng dần có thể sau 1 chấn thương nhẹ hoặc sau bê vật nặng.
- Cơn đau liên quan đến vận động: Đau khi thay đổi tư thế, khi đi lại

- Có thể dẫn đến biến dạng cột sống như gù cột sống

- Ấn cột sống có điểm đau chói, thường liên quan trên hoặc dưới đốt xẹp 2 đốt sống lân cận

- Có thể gặp các triệu chứng nếu có chèn ép thần kinh như đau tê chân, yếu chân, đau theo rễ thần kinh liên sườn, rối loạn cơ tròn …

CHẨN ĐOÁN

- Đo mật độ xương bằng phương pháp DEXA: Đây được coi là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán bệnh loãng xương. Loãng xương được chẩn đoán khi mật độ khoáng xương ≤ -2,5 độ lệch chuẩn (T-Score).

- Chụp X-quang

Kết quả chụp X-quang sẽ cho thấy hình ảnh thân đốt sống bị giảm chiều cao. Phương pháp này còn giúp đánh giá mức độ thoái hóa cột sống, mức độ biến dạng cột sống… Đồng thời cung cấp thông tin để tiến lên kế hoạch phẫu thuật, nếu cần.

- Chụp cắt lớp vi tính (CT Scan) và cộng hưởng từ MRI

Chỉ định CT Scan được đưa ra khi cần đánh giá hình ảnh đốt sống chi tiết như mức độ lún, xẹp, mảnh rời, nguy cơ rò rỉ cement vào ống sống…

Chụp cộng hưởng từ (MRI) Đây cũng được xem là một biện pháp chẩn đoán tiêu chuẩn vàng, vì nó cung cấp thông tin về sinh học xương.

Chỉ trong một số trường hợp hiếm hoi, tín hiệu không rõ ràng có thể được tìm thấy trong các trình tự tiêu chuẩn T1, T2, STIR. Tình trạng gãy xương cấp tính, bán cấp, không lành và cũ hay đã lành cũng có thể được chẩn đoán chính xác.

Qua kết quả MRI, sự xâm nhập ác tính cũng được phát hiện và các tình huống nhiễm trùng có thể được loại trừ với độ tin cậy cao.

Hình ảnh xẹp đốt sống trên Xquang,CT,MRI

ĐIỀU TRỊ

Tùy thuộc vào mức độ đốt sống bị xẹp, các tổn thương thần kinh kèm theo (nếu có) mà có các phương pháp điều trị phù hợp

- Điều trị nội khoa

Chỉ định: Trong trường hợp xẹp đốt sống mới không có tổn thương thần kinh kèm theo.
Cách điều trị: Bệnh nhân được nằm nghỉ tại giường, dùng thuốc và áo nẹp cứng cố định cột sống. Nẹp được dùng để nâng đỡ bệnh nhân và hạn chế cử động vị trí bị xẹp đốt sống.

- Thuốc: + Thuốc giảm đau, giảm đau chống viêm non-steroid, giãn cơ…

     + Các thuốc chống loãng xương: các thuốc chứa canxi, vitamin; thuốc ức chế hủy cốt bào (Biphosphonate), Calcitonine…..

- Điều trị ngoại khoa

Chỉ định: Trường hợp xẹp đốt sống có tổn thương thần kinh. Xẹp thân đốt sống do loãng xương gây đau cột sống mức độ trung bình cho đến nặng kéo dài hơn 2 tháng không đáp ứng với điều trị bảo tồn.  

Các phương pháp điều trị:

- Bơm xi măng sinh học tạo hình thân đốt sống qua da dùng cho các trường hợp xẹp đốt sống do loãng xương không kèm theo tổn thương thần kinh, mức độ xẹp thân đốt sống <75%  đã điều trị nội khoa không cải thiện.

- Phẫu thuật cố định cột sống điều trị các trường hợp xẹp đốt sống nặng gây biến dạng cột sống lớn có thể kết hợp với giải chèn ép thần kinh khi có tổn thương thần kinh kèm theo.

PHÒNG NGỪA

Để phòng ngừa cũng như phát hiện kịp thời tình trạng xẹp đốt sống, chúng ta cần lưu ý những đặc điểm sau:

- Đối với người cao tuổi, nhất là phụ nữ mãn kinh cần phải có chế độ sinh hoạt điều độ về dinh dưỡng và tập luyện. Nên bổ sung các khoáng chất chứa giàu vitamin D, canci và vitamin khác cùng với ăn uống đầy đủ các chất dinh dưỡng.

- Nên đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện loãng xương để điều trị kịp thời.

- Thay đổi lối sống và sinh hoạt: Hạn chế rượu, bia, thuốc lá và các chất kích thích …

- Thường xuyên luyện tập thể dục nâng cao sức khỏe: Có bằng chứng hạn chế chỉ ra rằng tập thể dục là hữu ích trong việc thúc đẩy sức khỏe của xương.