BỆNH GOUT

 Bệnh gút là bệnh viêm khớp do vi tinh thể, đặc trưng bởi những đợt viêm khớp cấp tái phát, có lắng đọng tinh thể muối urat natri trong các mô, gây ra do tăng acid uric trong máu. Đây là bệnh do rối loạn chuyển hóa nhân purin, thuộc nhóm bệnh rối loạn chuyển hóa.

NGUYÊN NHÂN 

1.Nguyên phát

Chưa rõ nguyên nhân, chế độ ăn thực phẩm có chứa nhiều purin như: gan, thận, tôm, cua, lòng đỏ trứng, nấm… được xem là làm nặng thêm bệnh. Gặp 95% ở nam giới, độ tuổi thường gặp là 30-60 tuổi. 

2.Thứ phát

Một số hiếm do các rối loạn về gen (nguyên nhân di truyền). Ngoài ra có thể do tăng sản xuất acid uric hoặc giảm đào thải acid uric hoặc cả hai, cụ thể: 

− Suy thận nói riêng và các bệnh lý làm giảm độ thanh lọc acid uric của cầu thận nói chung.

 − Các bệnh về máu: bệnh bạch cầu cấp. 

− Dùng thuốc lợi tiểu như Furosemid, Thiazid, Acetazolamid…

 − Sử dụng các thuốc ức chế tế bào để điều trị các bệnh ác tính; thuốc chống lao (ethambutol, pyrazinamid)… 

Các yếu tố nguy cơ của bệnh là tăng huyết áp, béo phì và hội chứng chuyển hóa, tăng insulin máu và sự đề kháng insulin, uống nhiều rượu

TRIỆU CHỨNG

Cơn gút cấp tính đầu tiên thường xuất hiện ở lứa tuổi 35 - 55, ít khi trước 25 hoặc sau 65 tuổi. Ở nữ ít xảy ra trước tuổi mãn kinh, ở nam mắc ở tuổi càng trẻ thì bệnh càng nặng. Điều kiện thuận lợi: nhiều khi không rõ nhưng có thể xảy ra sau bữa ăn có nhiều thịt (nhất là loại thịt có nhiều purin), rượu, sau xúc cảm mạnh, sau chấn thương kể cả vi chấn thương (đi giày chật), sau nhiễm khuẩn, dùng các thuốc lợi tiểu như thiazid...

 Cơn gút cấp tính

Xuất hiện đột ngột ban đêm, bệnh nhân thức dậy vì đau ở khớp, thường là khớp bàn ngón chân cái (60 - 70%): khớp sưng to, đỏ, phù, căng bóng, đau dữ dội và ngày càng tăng, và chạm nhẹ cũng rất đau; các khớp khác có thể bị: cổ chân, gối, bàn tay, cổ tay, khuỷu. Hiếm thấy ở khớp háng, vai, cột sống.Lúc đầu chỉ một khớp sau có thể bị nhiều khớp.

Cơn kéo dài nhiều ngày, thường 5 - 7 ngày rồi các dấu hiệu viêm giảm dần. Hết cơn khớp trở lại hoàn toàn bình thường. Trong cơn có thể có sốt vừa hoặc nhẹ.. Cơn dễ tái phát khi có điều kiện thuận lợi.

Bên cạnh thể điển hình, cũng có thể tối cấp: khớp viêm sưng tấy dữ dội, đau nhiều và thể nhẹ kín đáo đau ít dễ bị bỏ qua.

 Hạt Tôphi dưới da

Thường biểu hiện chậm, hàng chục năm sau cơn gút đầu tiên nhưng cũng có khi sớm hơn. Khi đã xuất hiện thì dễ tăng số lượng và khối lượng và có thể loét. Tôphi thường thấy trên sụn vành tai rồi đến khuỷu tay, ngón chân cái, gót chân, mu bàn chân, gân Achille. Kích thước từ vài milimet đến nhiều centimet, hơi chắc hoặc mềm, không di động do dính vào nền xương bên dưới

Bệnh khớp do urat

Khớp bị cứng, đau khi vận động và làm hạn chế vận động, khớp sưng vừa, không đối xứng, cũng có thể có tôphi kèm theo

Lắng đọng urat ở thận có thể gây sỏi thận,tổn thương thận dẫn đến suy thận và là nguyên nhân gây tử vong.

CẬN LÂM SÀNG

- Axit uric máu tăng cao.Nếu axit uric bình thường cũng không loại trừ gout và axit uric cao mà không có triệu chứng cũng không chẩn đoán gout.Axit uric chỉ có ý nghĩa hỗ trọ chẩn đoán và điều trị

- Axit uric niệu 24h định lượng nhằm hướng dẫn điều trị

- Xét nghiệm dịch khớp: nếu thấy tinh thể urat trong dịch khớp có thể chẩn đoán xác định gout

- Xquang bình thường trong giai đoạn gout cấp,huỷ xương và tổn thương mô mềm ở giai đoạn gout mạn.

- Siêu âm khớp có giá trị cao trong chẩn đoán hình ảnh  gout với các dấu hiệu: khuyết xương,đường đôi,hạt tophi,dịch khớp,viêm màng hoạt dịch.Siêu âm có khả năng chẩn đoán gout không xâm lấn nhờ phát hiện tinh thể urat lắng đọng trên bề mặt sụn khớp (double contour sign, dấu viền đôi), các dạng lắng đọng tinh thể urat (tophaceous materials) và khuyết xương điển hình (typical erosion).

- Xét nghiệm máu về yếu tố viêm,xét nghiệm chức năng thận,xét nghiệm mỡ máu,đường huyết ( vì các bệnh chuyển hoá hay đi kèm với nhau)

ĐIỀU TRỊ

- Thuốc chống viêm 

- Thuốc giảm axit uric máu

- Corticoid chỉ định khi trong cơn gout cấp khi điều trị không hiệu quả với các thuốc chống viêm hoặc dị ứng thuốc.Có thể dùng đường tiêm nội khớp.

- Chế độ ăn uống sinh hoạt đóng vai trò hết sức quan trọng:

 + Giảm đạm ,tránh các thức ăn nhiều nhân purin,giảm mỡ.Kiêng rượu chè,phủ tạng,thịt chó,dê,hải sản,...

+ Uống nhiều nước hàng ngày,đặc biệt nước khoáng kiềm

+ Đạt trọng lượng cơ thể ở mức sinh lý

+ Ăn nhiều rau xanh,rau actisoo,xà lách,cà rốt,bắt cải,dưa chuột,dưa gang,đậu xanh,khoai tây,cà chua,nấm tươi,măng.Có thể ăn trứng,sữa và các chế phẩm,phomat trắng không lên men,cá nạc.

+ Tránh dùng một số loại thuốc có thể làm tăng acid uric máu: lợi tiểu,corticoid,aspirin,thuốc chống lao,...