ĐAU THẦN KINH TOẠ

 Thần kinh toạ là dây thần kinh lớn nhất của cơ thể được tạo nên bởi các rễ thần kinh từ đốt sống thắt lưng L3,L4,L5,S1.Đau thần kinh toạ là biểu hiện hay gặp,là biểu hiện nặng nề nhất trong bệnh cảnh chung của đau cột sống thắt lưng.Biểu hiện này thường xuất hiện đột ngột,có thể hết sau vài tuần nhưng cũng có thể kéo dài nhiều tháng ,nhiều năm gây ảnh hưởng nhiều đến khả năng lao động và chất lượng cuộc sống.

Tuổi thường gặp nhất là 30-60 tuổi,tỷ lệ nam/nữ là 3/1

Nguyên nhân thường gặp nhất là thoát vị đĩa đệm.Điều trị nội khoa là chính.Tuy nhiên nếu đau nhiều ảnh hưởng đến khả năng vận động cần xem xét phương pháp phẫu thuật

TRIỆU CHỨNG

- Đau thắt lưng lan xuống mông,khoeo,cẳng chân theo đường đi của dây thần kinh

- Đau âm ỉ nhưng thường đau dữ dội,đau tăng khi ho,hắt hơi,cúi

- Đau tăng về đêm,giảm khi nằm giường cứng và gối co lại

- Có thể thấy tê bị kiến bò,tê cóng hoặc như kim châm bờ ngoài bàn chân bắt chéo qua mu chân đến ngón cái (rễ L5),ở gót chân hoặc ngòn út (rễ S1)

- Một số bệnh nhân đau hạ bộ hoặc đau khi tiểu tiện khi tổn thương rộng xâm phạm các rễ của đám rồi thần kinh đuôi ngựa

- Trường hợp năng: Teo cơ cẳng chân trước ngoài,cơ mu chân,không đi được bằng gót (rễ L5) hoặc cơ bắp chân,gan bàn chân,không đi được bằng mũi chân(rễ S1)

CẬN LÂM SÀNG; 

-Xquang: Đánh giá hình thái cột sống đốt sống , loại trừ các nguyên nhân khác như khối u,xẹp lún đốt sống,viêm đốt sống đĩa đệm,viêm khớp cùng chậu,...

- Cộng hưởng từ MRI là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại nhất và hữu hiệu nhất để chẩn đoán các bệnh lý cột sống,cho phép chẩn đoán sớm và nhậy,có thể phát hiện dưới 30% những tổn thương không có triệu chứng lâm sàng.Tuy nhiên,có thể không có sự tương xứng giữa triệu chứng lâm sàng với biểu hiện trên MRI

- Điện cơ đồ: phát hiện tổn thương nguồn gốc thần kinh,xác định vị trí dây thần kinh bị tổn thương

- Các xét nghiệm và thăm dò khác để chẩn đoán phân biệt...

ĐIỀU TRỊ

- Bất động trong giai đoạn đau cấp tính

- Giảm cân,không xài chất kích thích rượu bia thuốc lá

- Tập thể dục: bơi lội,yoga,bài tập kéo giãn cột sống

- Vật lý trị liệu và phản xạ liệu pháp: xoa bóp,bấm huyệt,châm cứu,điện xung,...

- Thuốc: 

  Giảm đau, chống viêm

  Thuốc giãn cơ

  Thuốc giảm đau thần kinh: Neurontin,lyrica,trileptan,vitamin B12

  Thuốc chấm trầm cảm 3 vòng amitryptilin

Tiêm thẩm phân cột sống thắt lưng bằng Corticoid là một trong các biện pháp điều trị bảo tồn đã được đề cập tới trong y văn thế giới và có nhiều báo cáo khẳng định về hiệu quả lâm sàng cũng như tính an toàn của phương pháp.

Phương pháp có nhiều ưu điểm như: có thể giảm đau nhanh, kỹ thuật xâm lấn mức độ tối thiểu, thuốc được tập trung khu trú tại vị trí đau giúp giảm được liều lượng thuốc tương đương qua đường uống cũng như hạn chế được các tác dụng toàn thân, ....

Hiện nay có 3 phương pháp tiêm chính hay được sử dụng là: tiêm ngoài màng cứng, tiêm chọn lọc rễ thần kinh và tiêm khớp mấu sau. Trong đó tiêm ngoài màng cứng được chỉ định cho đau thắt lưng thứ phát do hẹp ống sống, thoát vị đĩa đệm có hoặc không có triệu chứng đau kiểu rễ hoặc đau thắt lưng không rõ nguyên nhân. Tiêm khớp mấu sau được dùng trong trường hợp đau lưng do thoái hoá khớp mấu sau hoặc do chấn thương. Tiêm thẩm phân chọn lọc rễ thần kinh được chỉ định rộng rãi trong điều trị và chẩn đoán đau lưng, thắt lưng cấp hoặc mãn tính kiểu rễ.Tiêm thẩm phân cột sống thắt lưng nên được thực hiện dưới siêu âm hoặc cắt lớp vi tính để đạt hiệu quả tốt nhất.

Tiêm ngoài màng cứng dưới hướng dẫn siéu âm

- Điều trị ngoại khoa được chỉ định khi điều trị nội khoa đúng cách sau 3-6 tháng không có kết quả hoặc khi bệnh nhân có teo cơ nhanh,rối loạn đại tiểu tiện,liệt hai chi dưới