ĐAU LƯNG CẤP

 Đau cột sống thắt lưng hay còn gọi là đau lưng vùng thấp (Low back pain) là hội chứng do đau khu trú trong khoảng từ ngang mức L1 đến nếp lằn mông (có thể ở một bên hoặc cả hai bên), đây là một hội chứng xương khớp hay gặp nhất trong thực hành lâm sàng. Khoảng 65-80% những người trưởng thành trong cộng đồng có đau cột sống thắt lưng (CSTL) cấp tính hoặc từng đợt một vài lần trong cuộc đời và khoảng 10% số này bị chuyển thành đau CSTL mạn tính.

NGUYÊN NHÂN

1. Đau cột sống thắt lưng do nguyên nhân cơ học

Nguyên nhân phổ biến do căng giãn cơ, dây chằng cạnh cột sống quá mức; thoái hóa đĩa đệm cột sống; thoát vị đĩa đệm CSTL; trượt thân đốt sống, dị dạng thân đốt sống (cùng hóa thắt lưng 5, thắt lưng hóa cùng 1…), loãng xương nguyên phát... Loại này diễn biến lành tính, chiếm 90% số trường hợp đau CSTL.

2. Đau cột sống thắt lưng do một bệnh toàn thân (Đau cột sống thắt lưng “triệu chứng”)

Đau cột sống thắt lưng là triệu chứng của một trong các bệnh khớp mạn tính (Viêm cột sống dính khớp, Viêm khớp dạng thấp, loãng xương); hoặc tổn thương tại cột sống do nguyên nhân nhiễm khuẩn (viêm đĩa đệm đốt sống do vi khuẩn lao hoặc vi khuẩn sinh mủ); do ung thư; do các nguyên nhân khác (sỏi thận, loét hành tá tràng, bệnh lý động mạch chủ bụng, u xơ tuyến tiền liệt…), tổn thương cột sống do chấn thương...

TRIỆU CHỨNG

- Đau cột sống thắt lưng do nguyên nhân cơ học

+ Đau CSTL do căng giãn dây chằng quá mức: đau xuất hiện đột ngột sau bê vật nặng, sau hoạt động sai tư thế (lao động chân tay kéo dài, đi guốc cao gót…), rung xóc do đi xe đường dài, sau nhiễm lạnh hoặc sau một cử động đột ngột. Đau thường kèm theo co cứng khối cơ cạnh cột sống, tư thế cột sống bị lệch vẹo mất đường cong sinh lý, khi thầy thuốc ấn ngón tay dọc các mỏm gai sau hoặc vào khe liên đốt ở hai bên cột sống có thể xác định được điểm đau..Cơn đau có thể khiến bệnh nhân không đứng thẳng được,khó khăn khi di chuyển,vặn mình,khi nghỉ ngơi cơn đau có thể giảm dần.

+ Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: thường có biểu hiện của đau thần kinh tọa. Người bệnh đau lan từ cột sống thắt lưng lan xuống mông, phía sau ngoài đùi, mặt trước bên cẳng chân, mắt cá ngoài, qua mu chân tới ngón I nếu bị chèn ép ở L5. Nếu tổn thương ở S1, đau lan xuống mặt sau đùi, cẳng chân, gân Achille, mắt cá ngoài qua bờ ngoài gan chân tới ngón V. Đôi khi có rối loạn cảm giác nông: cảm giác tê bì, kiến bò, kim châm… 

- Đau cột sống thắt lưng do một bệnh toàn thân

Trong trường hợp Đau cột sống thắt lưng là triệu chứng của một bệnh toàn thân, người bệnh thường có các triệu chứng khác kèm theo như: sốt, dấu hiệu nhiễm trùng thường gặp do nguyên nhân nhiễm khuẩn; gầy, sút cân nhanh, đau ngày càng tăng, không đáp ứng với các thuốc chống viêm giảm đau thông thường là các triệu chứng gợi ý nguyên nhân là ung thư; trường hợp đau thắt lưng dữ dội ngày càng tăng kèm theo dấu hiệu sốc (shock), da xanh thiếu máu nên nghi ngờ phình tách động mạch chủ bụng…Khi có dấu hiệu hiệu chỉ điểm của một bệnh toàn thân liên quan đến đau vùng thắt lưng, thầy thuốc cần hướng dẫn người bệnh đến các cơ sở chuyên khoa thực hiện các xét nghiệm, thăm dò chuyên sâu để tìm nguyên nhân.

Một số các trường hợp có nguyên nhân do tâm lý: dấu hiệu đau thắt lưng xuất hiện sau các stress do áp lực của tâm lý hoặc lao động thể lực quá sức, sau đó chuyển thành đau thắt lưng mạn tính dai dẳng. Tuy nhiên, thầy thuốc cần loại trừ các bệnh thực thể gây đau thắt lưng trước khi chẩn đoán đau do nguyên nhân tâm lý.

CẬN LÂM SÀNG

Đau cột sống do nguyên nhân cơ học chiếm đến 90% các trường hợp đau thắt lưng cấp.Phần lớn hình ảnh Xquang bình thường hoặc có thoái hóa,xét nghiệm yếu tố viêm và canxi phospho trong máu bình thường.MRI chẩn đoán bệnh lý đĩa đệm nếu như có triệu chứng chèn ép rễ thần kính.

Đau cột sống thắt lưng do bệnh lý toàn thân cần làm xét nghiệm chuyên sâu tùy theo nguyên nhân.

ĐIỀU TRỊ

- Nghỉ ngơi tuyệt đối

- Châm cứu

- Chườm lạnh trong 72h đầu giúp giảm sưng đau nhất là đau thắt lưng cấp sau chấn thương,ngày chườm 3 lần,mỗi lần 20 phút

- Chườm ấm sau 72h giúp giãn cơ,lưu thông máu:ngày chườm 3 lần,mỗi lần 20 phút>chườm bằng túi chườm ấm hoặc lấy chai thủy tinh đựng nước 70 độ bọc vải rồi chườm.

- Mát xa:Lực tác động từ bàn tay lên lưng có thể giúp người bệnh lưu thông kinh mạch, khí huyết, thư giãn cột sống, cơ và các dây thần kinh, qua đó chữa lành các tổn thương và cải thiện tình trạng đau nhức ở lưng. Massage phù hợp cho người bệnh đau lưng do làm việc quá sức, ngồi sai tư thế, căng cơ.

- Không dùng rượu bia chất kích thích,hạn chế chất béo-kiểm soát cân nặng

- Sử dụng thuốc: thuốc giảm đau,thuốc kháng viêm nonsteroid,thuốc giảm đau thần kinh như gabapentin,pregabalin,các thuốc giãn cơ.Bệnh nhân đau lưng nghiêm trọng ảnh hưởng đến tâm lý và giấc ngủ hoặc đau lưng do căng thẳng có thể dùng thuốc trầm cảm như amitriptylin 25 mg.

Tiêm corticoid cạnh cột sống hoặc tiêm mỏm gai nếu điều trị thuốc kém đáp ứng,phương pháp này đem lại hiệu quả rõ rệt.

- Chỉ định phẫu thuật cho các trường hợp đau thắt lưng do thoát vị đĩa đệm hoặc kèm trượt đốt sống đã được điều trị nội khoa tích cực trong ba tháng nhưng không đạt hiệu quả, đặc biệt đối với trường hợp đau nhiều, có dấu hiệu ép rễ nặng (teo cơ nhanh, rối loạn cơ tròn, rối loạn cảm giác).

PHÒNG BỆNH

• Duy trì thói quen rèn luyện thể chất mỗi ngày để tăng độ chắc khỏe và linh hoạt cho hệ cơ xương khớp.Bơi lội hàng tuần là môn thể thao rất có ích cho cột sống.
• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng cân đối.
• Hạn chế tình trạng làm việc và vận động gắng sức, đặc biệt là người có tiền sử đau lưng cấp.
• Đảm bảo tư thế đúng trong lao động, học tập, tập thể dục thể thao.
• Luôn khởi động trước khi vận động mạnh, chơi thể thao.
• Bỏ hút thuốc lá.
• Hạn chế mang giày cao gót.